Chiri - Con chó Mặt Nạ

Thưa quý độc giả!

Jim Kjelgaard (James Arthur Kjelgaard, 1910 – 1959) là một tác giả Mĩ về văn học thiếu nhi. Trong cuộc đời 48 năm ngắn ngủi của mình, ông đã để lại hơn bốn mươi tiểu thuyết và nhiều truyện ngắn cho bạn đọc nhỏ tuổi, trở thành nhà văn có sức viết nổi trội nhất của nền văn học Mĩ đương thời. Những câu chuyện về thiên nhiên hoang dã của ông đã gây được tiếng vang lớn, không chỉ trong đời sống văn học mà còn trong lĩnh vực điện ảnh.

Sinh ra trong một gia đình đông con, tuổi ấu thơ của Kjelgaard gắn liền với điền trang vùng Texas và núi rừng ở Pennylvania, nơi mà gia đình ông sinh sống. Cao nguyên Allegheny vắt qua Pennylvania, tạo thành vùng đồi núi có khí hậu vô cùng khắc nghiệt với mùa đông dài lạnh lẽo. Những đỉnh núi quanh năm tuyết phủ, những cánh rừng khô cằn, hồ nước, sông suối và đặc biệt là những ngả đường mòn mịt mùng sương giá, đã từng là “sân chơi” của Kjelgaard và các anh em trai ông, trong khoảng thời gian dài mưu sinh nhọc nhằn vất vả. Từ sân chơi của tự nhiên này, Kjelgaard đã trưởng thành và đến lượt mình, ông đã đóng góp phần thúc đẩy công cuộc trưởng thành của lứa tuổi thiếu nhi qua nhiều tác phẩm giá trị.

Snow Dog là cuốn tiểu thuyết  thứ 6 của Kjelgaard. Ra đời năm 1948, tác phẩm thuộc dòng văn học sinh thái – hướng đi kiên định mà nhà văn đã gặt hái được nhiều thành công. Snow Dog kể về cuộc đời của con chó có khuôn mặt nửa đen nửa trắng như mặt nạ, từ lúc nó chưa sinh cho đến khi nó khẳng định được sức mạnh thống trị của mình.

Quãng đời của Chiri – con chó Mặt Nạ – là một điển hình đại diện cho những thân phận anh hùng mà bi tráng ở xứ sở tuyết trắng. Nó được sinh ra trong tuyết trắng, trên dặm trường lạnh lẽo hoang vu, từ hai nòi giống hoang dã.  Không những sống trong thiên nhiên, Chiri còn phải gánh chịu những mất mát đau đớn cũng từ thiên nhiên: con Sói Đen ác quỷ đã giết chết mẹ Queen và hai anh của nó, ngay tại cái hang cây nơi nó sinh ra và lớn lên. Con cún nhỏ mồ côi cả gia đình đã phải vật lộn để sinh tồn, trong một trạng thái tổn thương vĩnh viễn về nhận thức muôn loài. Với nó, sói mãi mãi là loài không đội trời chung, và Sói Đen mãi mãi là kẻ thù truyền kiếp.

… Sói Đen rạp xuống, thu mình chỉ còn bằng nửa kích thước bình thường, rồi bật thẳng vào Queen. Cú nhảy bất ngờ tạo nên một đám mây bụi và cơn mưa cát sỏi dưới chân con sói. Con chó cái lập tức nhỏm cao hơn nữa, khiến hàm răng con sói chỉ với tới phần yếm nơi cổ họng. Nhưng ở cú ngoạm tiếp theo, nanh con hung thần đã cắt đúng vị trí nó cần. Nó giữ nguyên cú ngoạm, đến khi dòng máu chậm lại thành những giọt nhểu, con sói mới nhả đối thủ ra và lùi lại.

Trước khi chết, Queen vẫn nhìn thấy kẻ thù qua màn sương mờ che phủ trước mắt. Bằng chút lực tàn, nó chồm tới con Sói Đen cố vớt vát tia hi vọng cuối cùng, nhưng hàm nó đã khép lại trước khi chạm đích.

Cuối hang cây, sâu bên trong lỗ hổng, Mặt Nạ nhìn thấy Sói Đen chạy ngang qua, và nghe thấy hai tiếng ẳng đau đớn tột độ của hai anh mình. (…) Một tiếng gầm non nớt bật ra, thống thiết và căm hận. Những con sói đã đến đây, đã tàn sát, và thế là đủ để trở thành kẻ thù truyền kiếp, không đội trời chung với chủ nhà duy nhất còn sót lại của cái hang cây…

Trong những tác phẩm viết về tự nhiên của Kjelgaard, luôn hiện hữu một thông điệp thân thiện rất đời: anh hùng không phải lúc nào cũng cần xả thân, họ chỉ cần hành động một cách nghiêm túc là đủ. Và ở thông điệp này, tự nhiên lại làm tốt hơn chúng ta rất nhiều. Khi biết mình chưa đủ lực đối diện với Sói Đen, Chiri đã quyết định chạy trốn, thậm chí nó còn dựa hơi con Gấu Xám to lớn để thoát thân ngoạn mục khỏi nanh vuốt của kẻ thù. Kjelgaard đã lột tả đầy đủ tâm trạng vừa căm hận vừa kinh hãi của con chó chưa trưởng thành trước kẻ thù truyền kiếp của nó, kẻ đã giết chết mẹ và các anh của nó, kẻ đã khiến nó hằng đêm phải sống trong kí ức kinh hoàng về trận thảm sát đẫm máu tại hang cây. Lựa chọn thoái lui không bao giờ là dễ dàng đối với Chiri, nhất là khi nó mang trong mình dòng máu chó săn và tinh thần quật cường bẩm sinh. Nhưng chính lần thoát thân kìm nén phẫn uất tại khe đá có cái hang Gấu Xám đó, đã tôi luyện và hun đúc nên một Chiri mạnh mẽ, dũng cảm mà điềm tĩnh trong màn gặp gỡ cuối cùng với kẻ thù. Và con chó mặt nạ đã chiến thắng, nó đã hạ gục Sói Đen, đã trả được mối thù lớn lao cho gia đình, và bảo vệ được chủ nhân của nó.

… Trong lúc đó, biết chắc mình được địa hình che chở, con chó mồ côi lon ton chạy theo đường của Gấu Xám về phía kia của khe đá. Căm thù vẫn sục sôi trong huyết quản Mặt Nạ, nhưng thiên nhiên hoang dã cũng đã dạy nó biết cách căm thù. Nếu bị dồn đến đường cùng, đứa con của Queen sẽ chiến đấu sát ván với kẻ thù truyền kiếp. Nhưng giờ thì chắc chắn chưa phải lúc nó thể hiện lòng căm thù đó. Con chó cảm thấy nhẹ nhõm hơn nhiều, khi không phải đối diện với bầy sói…

Xây dựng hình ảnh một con chó luôn biết căm thù đúng chỗ, nhà văn cũng đề cao tầm quan trọng của việc lựa chọn đúng đắn trong hoàn cảnh khó khăn. Khi phải đối mặt với thử thách hoặc hiểm nguy, cái làm nên chiến thắng không chỉ là ý chí, là sức mạnh, sự dũng cảm hay khôn ngoan. Bài học cuộc sống mà thiên nhiên ban tặng cho Chiri, chính là sự cần thiết phải hành xử một cách đạo đức trong vòng tròn sinh thái. Ở đó, sự sống và cái chết giản đơn như quy luật của muôn đời, nhưng kẻ kiểm soát được sống hay chết không bao giờ chỉ là kẻ ỷ mạnh để tận diệt. Sói Đen đã phải trả giá bằng mạng sống của mình, cho ý thức coi thường tự nhiên của nó. Con sói chúa tể không hề hay rằng, chỉ sau một trận tàn sát mà nó cho là đơn giản ở chốn hang cây, nó đã vô tình tạo ra một kẻ thù sinh tử, và vô tình trao số phận mình vào hàm răng của kẻ thù. Cái chết của Sói Đen, vì vậy, cũng giản đơn như quy luật của tự nhiên, và là một tất yếu của quy luật tự nhiên.

Nhưng Snow Dog không chỉ nói về Chiri. Những ẩn ý của nhà văn gần như được chia đều cho các nhân vật là người hoặc là thú. Trong một trục dọc là cuộc đời của con chó mặt nạ, thiên nhiên hoang dã hiện lên chân thực với những cuộc sống của từng cá thể. Mỗi loài sở hữu một tập quán riêng biệt, có đặc trưng riêng biệt, thậm chí là từng câu chuyện cuộc đời cũng độc lập với nhau. Chúng tương tác với nhau, tạo nên một quần thể phong phú và sinh động. Kjelgaard đặc biệt ấn tượng với loài gấu xám, tình cảm này mang dấu ấn tuổi thơ, bắt nguồn từ những chuyến đi săn trong rừng với các anh em trai của ông. Có lẽ bởi vậy mà con Gấu Xám trong Snow Dog hiện lên không đáng sợ, mặc dù nó nắm giữ toàn bộ sinh mạng của vùng thung lũng sông Gander. Nhà văn đặt vào hình tượng Gấu Xám một ao ước về sức mạnh đích thực – một sức mạnh có màu sắc thuận tự nhiên, luôn điềm tĩnh và không ồn ào nhưng thống lĩnh được muôn loài.

Kjelgaard chịu ảnh hưởng của trường phái tự nhiên chủ nghĩa, và cũng bị chi phối bởi trường phái lãng mạn. Viết về cuộc sống khắc nghiệt vùng tuyết trắng, nhưng Snow Dog vẫn có hơi hướng bay bổng, dịu dàng. Người đọc sẽ gặp không ít đau khổ, chết chóc, bất hạnh trong câu chuyện của con chó Mặt Nạ, nhưng những mảng màu u tối đó luôn có sự vận động đi dần đến ánh sáng.

Vẻ lôi cuốn của những cánh cung đồi núi thuộc thung lũng Gander hiện lên qua những hình ảnh khốc liệt của mùa đông băng giá, qua những xung đột nảy lửa của cá thể loài, và qua cả ngòi bút nhân văn đầy âm hưởng ngợi ca cái đẹp.

Kjelgaard yêu vô cùng mảnh đất nơi ông sinh sống. Cao nguyên Allegheny đã gắn bó máu thịt với quãng đời thơ trẻ của ông, và đã trở thành một kiểu không-gian-truyền-thống trong các tác phẩm ông viết. Thứ tình cảm thiên lệch này hiển hiện rõ trong tác phẩm, bằng việc tác giả luôn nâng niu lớp ngôn từ, nhịp điệu và hình ảnh, luôn thổi một tâm hồn đầy cảm xúc vào việc sắp đặt cốt truyện và xây dựng chi tiết. Bởi vậy, thiên tiểu thuyết vừa mang đậm yếu tố kịch tính, lại vừa du dương tựa một bài thơ.

Thành công của Snow Dog không chỉ đến từ trí tuệ, tầm hiểu biết sâu rộng và năng lực sáng tạo kì diệu của Kjelgaard, mà còn được hun đúc từ tâm hồn nhân văn của một nhà văn lớn, và từ những năm tháng tuổi trẻ dấn thân của người thanh niên nghèo miền tuyết trắng xa xôi.

Công ty TNHH Kẹp Hạt Dẻ xin trân trọng giới thiệu với quý bạn đọc tác phẩm Snow Dog (1948) của Jim Kjelgaard, bản chuyển ngữ tiếng Việt CHIRI-CON CHÓ MẶT NẠ (2017) do dịch giả Vũ Danh Tuấn thực hiện.